Ngày xưa, ở miền đất Lạc Việt, cứ như bây giờ là Bắc Bộ nước ta, có một vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ, tên là Lạc Long Quân. Thần mình rồng, thường ở dưới nước, thỉnh thoảng lên sống trên cạn, sức khỏe vô địch, có nhiều phép lạ. Thần giúp dân diệt trừ Ngư Tinh, Hồ Tinh, Mộc Tinh - những loại yêu quái bấy lâu làm hại dân lành. Thần dạy dân cách trồng trọt, chăn nuôi và cách ăn ở. Xong việc, thần thường về thủy cung với mẹ, khi có việc cần, thần mới hiện lên.
Bấy giờ, ở vùng núi cao Phương Bắc, có nàng Âu Cơ thuộc họ Thần nông, xinh đẹp tuyệt trần. Nghe tiếng vùng đất Lạc có nhiều hoa thơm cỏ lạ, nàng bèn tìm đến thăm. Âu Cơ và Lạc Long Quân gặp nhau, đem lòng yêu nhau rồi trở thành vợ chồng, cùng chung sống trên cạn ở cung điện Long Trang.
Ít lâu sau, Âu Cơ có mang. Đến kì sinh, chuyện thật lạ, nàng sinh ra một cái bọc trăm trứng; trăm trứng nở ra một trăm người con hồng hào đẹp đẽ lạ thường. Đàn con không cần bú mớm mà tự lớn lên như thổi, mắt mũi khôi ngô, khỏe mạnh như thần. Thế rồi một hôm, Lạc Long Quân vốn quen ở dưới nước cảm thấy mình không thể sống mãi ở trên cạn được, đành từ biệt Âu Cơ và đàn con để trở về thủy cung. Âu Cơ ở lại một mình nuôi con, tháng ngày chờ mong, buồn tủi. Cuối cùng nàng gọi tên chồng và than thở:
- Sao chàng lại bỏ thiếp mà đi, không cùng thiếp nuôi các con
Lạc Long Quân nói:
- Ta vốn nòi rồng ở miền nước thẳm, nàng là dòng tiên ở chốn non cao. Kẻ ở cạn, người dưới nước, tình hình, tập quán khác nhau, khó mà ăn ở cùng nhau một nơi lâu dài được. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. Kẻ miền núi, người dưới biển, khi có việc gì thì giúp đỡ lẫn nhau đừng quên lời hẹn.
Âu Cơ và trăm con nghe theo rồi chia tay nhau lên đường.
Người con trưởng theo Âu Cơ được tôn lên làm vua lấy hiệu là Hùng Vương đóng đô ở đất Phong Châu đặt tên nước là Văn Lang. Triều đình có tướng văn, tướng võ; con trai gọi là Lang, con gái gọi là Mỵ Nương; khi cha chết thì ngôi được truyền cho con trưởng mười mấy đời truyền nối ngôi vua đều lấy hiệu là Hùng Vương, không hề thay thế.
Cũng bởi sự tích này mà về sau người Việt Nam ta - con cháu vua Hùng - khi nhắc đến nguồn gốc của mình, thường xưng là con Rồng cháu Tiên.
Nguồn: sgk Ngữ Văn 6 tập 1, NxB Giáo dục